Gündemimiz pandemi. Covid-19 salgını tüm dikkatleri üzerine çekmesi nedeniyle, yakın dönemde adını sıkça duyduğumuz ve sivrisineklerden insanlara bulaşan Zika virüsü konusu arka planda kalmış gibi görünüyor. Ancak yeni doğan bebeklerde nöro-gelişimsel bozukluk olan mikrosefali (küçük kafa yapısı) oluşmasını tetiklediği tespit edilen virüse karşı araştırmalar sürdürülüyor.

Amerika’nın Florida eyaletinin başı uzun yıllardır sivrisineklerle belada. Zika virüsü yanı sıra sivrisineklerin insanlara bulaştırdığı Dang hummasına karşı alınan tüm önlemler; havadan, karadan ve sırt çantaları aracılığıyla ilaçlamadan sivrisinek yiyen balıkların kullanımına kadar pek çok çaba etkisiz kaldı. Aedes aegypti türü sivrisineklerle mücadele kapsamında Florida Keys Mosquito Control birimi yıllık 1 milyon dolar bütçe ayırıyor.

2009 – 2010 yılları arasında Dang humması salgınıyla karşı karşıya kalan Florida’nın imdadına 2012 yılında Oxitec isimli bir firma yetişti. Oxitec, laboratuvar ortamında geliştirdiği programlanmış OX513A erkek sivrisinekleri önerdiğinde ise çeşitli topluluklardan tepki çekti. Nitekim steril OX513A erkek sivrisinekler dişilerle çiftleşecek ancak genetiği değiştirilmiş bu sivrisineklerin dişi ve erkek yavruları genetik miras olarak yetişkinliğe erişmeden ölecekti.

OX513A, Cayman Adaları, Panama ve Brezilya’da sahada test edilmiş ve Oxitec her bölgede büyük bir başarı oranı yakaladığını bildirmişti. Örneğin, Brezilya’nın kentsel bil bölgesinde yapılan denemede Aedes aegypti türü sivrisineklerde %95 azalma gözlenmiş.

Ancak Florida Keys kurumunun bu çözümü kullanacağının duyulması halk tarafından tepkiyle karşılandı ve Change.org isimli kampanya sitesinde 242 binden fazla kişi imza toplayarak bu duruma itiraz etti. Basında er alan “süper böcek” ve “Robo-Frankesntein” gibi söylemler ise halkın, kendilerinin bir teste tabi tutulduklarını düşünmeleri ve öfkelenmelerine neden oldu.

Ancak tüm bu itiraz ve çevreci topluluklardan gelen tepkilere rağmen, Florida Keys, genetiği değiştirilmiş sivrisineklerin kullanılması için resmi makamlardan onay almayı başardı. Yapılan açıklamaya göre kurum 2021 – 2022 yılları arasında genetiği değiştirilmiş 750 milyon sivrisineği doğaya salmayı planlıyor.

Dişi sivrisinek yavruları gelişemeden ölecek

Florida Keys kurumunun sahaya süreceği sivrisinekler, Oxitec’in OX513A kod adlı sivrisineklerinden farklı. OX5034 olarak adlandırılan sivrisinekler, insanları ısırarak hastalığı yayacak kadar büyümeden evvel larva aşamasında ölecek üzere genetik kodları değiştirilmiş. Sivrisineklerde yalnızca dişiler yavrularını beslemek için kana ihtiyaç duyarken, erkek sivrisinekler meyvelerle beslendiği için hastalık taşıyıcısı değillerdir.

İtirazlar yükselmiş olsa da Florida bu yöntemle sivrisineklerden bulaşan hastalıkların önüne geçme konusunda önemli bir yol kat edebilir.